ပါေမာကၡ ဦးညိဳေမာင္ (႐ုကၡေဗဒ)
စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ ထိခိုက္မႈမ်ား ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းျခင္းသည္ နယ္စပ္ ျဖတ္ေက်ာ္ စီမံခ်က္မ်ား (Transboundary Project) မ်ား၏ အေရးပါေသာ အစိတ္အပိုင္း တစ္ခု ျဖစ္သည္။ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ စီမံခ်က္မ်ားတြင္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာျမစ္မ်ား (International Rivers) ႏွင့္ နယ္စပ္ျမစ္မ်ား (Border Rivers) ေပၚတြင္ ဆည္မ်ား တည္ေဆာက္ျခင္း၊ ေရလႊဲေျမာင္းျဖင့္ ေရလႊဲယူျခင္း၊ နယ္စပ္ေဒသ မ်ားတြင္ အထူးစီးပြားေရးဇုန္မ်ား တည္ေထာင္ျခင္း (Development of Special Economic Zone in Border Area) ႏွင့္ နယ္စပ္ျမစ္ဝွမ္းမ်ား စီးပြားေရး တိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ ဧရိယာတို႔တြင္ တည္ေဆာက္ေရး စီမံကိန္းမ်ားေၾကာင့္ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ ထိခိုက္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလာမည္ျဖစ္ရာ နယ္စပ္ ျဖတ္ေက်ာ္ ထိခိုက္မႈမ်ား ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းျခင္း လုပ္ေဆာင္ရန္ လိုအပ္မည္ ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံအမ်ားစု၏ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိခိုက္မႈမ်ား ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းျခင္း ဥပေဒ (EIA Law) သည္ ႏိုင္ငံအတြင္း လုပ္ေဆာင္မည့္ စီမံကိန္း (Plan)၊ စီမံခ်က္ (Project) ႏွင့္ အစီအမံ (Program) မ်ားႏွင့္သာ သက္ဆိုင္လ်က္ ရွိေနသည္။ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ ထိခိုက္မႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အာမခံမႈ မပါဝင္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ စီမံခ်က္မ်ား (Transborder Project) တြင္ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ ထိခိုက္မႈမ်ား ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းျခင္း (TEIA) သည္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ေသာ ပတ္ဝန္းက်င္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၏ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခု ျဖစ္လာသည္။ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ နားလည္မႈ စာခြၽန္လႊာတြင္ (Memorandum of Understanding - MoU) ႏွစ္ႏိုင္ငံပူးတြဲၿပီး ေဒသဆိုင္ရာ ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းမႈ (Regional Assessment) ျပဳလုပ္ရန္ ထည့္သြင္းရမည္ ျဖစ္ပါသည္။
ဤေဆာင္းပါး၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ တည္ေဆာက္ဆဲႏွင့္ တည္ေဆာက္မည့္ သံလြင္ျမစ္ေၾကာင္း စီမံခ်က္မ်ား (Projects on Thanlwin River) အတြက္ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံ၊ ထိုင္းႏိုင္ငံတို႔ႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းျခင္း မဟာဗ်ဴဟာ (Strategic Environmental Assessment: SEA) ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ လမ္းၫႊန္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ရန္ႏွင့္ ထိုႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ MoU ေရးထိုးရာတြင္ TEIA ေဆာင္ရြက္ရန္ကို ထည့္သြင္းရန္ ျဖစ္ပါသည္။
၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ေမလ ၂၈ ရက္ႏွင့္ ၂၉ ရက္ေန႔တို႔တြင္ ျပည္ေထာင္စုသမၼတ ျမန္မာႏိုင္ငံ ကုန္သည္မ်ားႏွင့္ စက္မႈလက္မႈ လုပ္ငန္းရွင္မ်ား အသင္းခ်ဳပ္ ေဆြးေႏြးပြဲခန္းမတြင္ က်င္းပခဲ့ေသာ Workshop on Value of Thanlwin/Salween/Nu River:Ecosystem Resources Conservation and Management တြင္ တင္ျပေဆြးေႏြးခဲ့ေသာ အေၾကာင္းအရာတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ေဆြးေႏြးပြဲတြင္ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံမွ ပညာရွင္ႏွစ္ဦး၊ ထိုင္းႏိုင္ငံမွ ပညာရွင္ ၆၀ ဦးႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ပညာရွင္မ်ား၏ စာတမ္းဖတ္ျခင္း၊ အျပန္အလွန္ ေဆြးေႏြးျခင္းမ်ား ပါဝင္ခဲ့ရာ သံလြင္ျမစ္ကို တန္ဖိုးထားသူမ်ားအားလံုး သိသင့္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ား ျဖစ္လာသည္။ အထူးသျဖင့္ မူဝါဒ ခ်မွတ္သူမ်ားႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ ဝန္ႀကီးဌာနမွ တာဝန္ရွိသူမ်ား သိရွိရန္ အေရးႀကီးပါသည္။
လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ သံလြင္ျမစ္သည္ လြတ္လပ္စြာ စီးဆင္းလ်က္ရွိေသာ ျမစ္တစ္ခု (Free Flowing River) ျဖစ္ေနပါသည္။ သို႔ေသာ္ အနာဂတ္ကာလတြင္မူ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံ နယ္နိမိတ္အတြင္း ေရအားလွ်ပ္စစ္ဆည္ ၁၃ ခုႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ နယ္နိမိတ္အတြင္း ဆည္ ခုနစ္ခု တည္ေဆာက္ရန္ အဆိုျပဳထားရာ သံလြင္၏ အနာဂတ္သည္ အႀကီးအက်ယ္ ေျပာင္းလဲေတာ့မည္ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ျပင္ သံလြင္ျမစ္ေရ ၂ ဒသမ ၂ ဘီလီယံ ကုဗမီတာ (2.2 billion cubic meter) ကို ထိုင္းႏိုင္ငံ ဘူမိေဘာဆည္သို႔ ေရလႊဲေျမာင္းျဖင့္ ေရလႊဲမည္ဟု ဆိုထားရာ သံလြင္ျမစ္ေရသည္ တစ္စကၠန္႔လွ်င္ ၃၀၀၀ ကုဗမီတာႏႈန္း (3000M3/sec) ျဖင့္ ဘူမိေဘာဆည္တြင္းသို႔ စီးဆင္းေတာ့မည္ ျဖစ္ပါသည္။
သံလြင္ျမစ္ေၾကာင္းတြင္ ျမစ္ညာပိုင္း (Up Stream) သည္ တ႐ုတ္ ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံ ပိုင္နက္ နယ္နိမိတ္တြင္ တည္ရွိၿပီး ျမစ္ေျခပိုင္း (Downstream) သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပိုင္နက္ နယ္နိမိတ္တြင္ ရွိပါသည္။ ျမစ္ညာပိုင္းတြင္ စီးဆင္းေနေသာေရကို အေျပာင္းအလဲ လုပ္ခဲ့လွ်င္ ျမစ္ေျခပိုင္းေရ (Downstream Hydrology) ေျပာင္းလဲမႈမွာ ေရွာင္လႊဲမရပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ ျမစ္ေျခပိုင္းတြင္ သက္ေရာက္မည့္ ထိခိုက္မႈမ်ားကို သိရွိရန္ TEIA သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ‘အမ်ဳိးသားေရးကိစၥ’ ျဖစ္ပါသည္။ ေဆြးေႏြးပြဲတြင္ TEIA ႏွင့္ ပတ္သက္၍ စာေရးသူကိုယ္တိုင္ ပါဝင္ေဆြးေႏြးခဲ့ရာ တ႐ုတ္ပညာရွင္မ်ား၏ အေျဖကလည္း ရွင္းပါသည္။ “ဒီကိစၥက မင္းတို႔ကိစၥ မင္းတို႔လုပ္ရမွာ” ဟု ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ‘အနာဂတ္သံလြင္’ အမည္ျဖင့္ ေဆာင္းပါး ေရးသားရန္ ရည္ရြယ္ထားပါသည္။ သို႔ေသာ္ TEIA သည္ လတ္တေလာ လုပ္ေဆာင္ရမည့္ အေရးကိစၥ ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ ဦးစြာ တင္ျပရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ဥပမာ ေထာက္ပါမည္။ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏုိင္ငံ၊ ႐ုရွားႏုိင္ငံႏွင့္ ေျမာက္ကိုရီးယားႏုိင္ငံတုိ႔ သံုးႏုိင္ငံပိုင္ေသာ တူမင္းျမစ္ (Tuman River) သည္ တ႐ုတ္ျပည္၏ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းတြင္ ရွိပါသည္။ ျမစ္ဝမွ ပထမ ၁၆ ကီလုိမီတာအထိ အပိုင္းသည္ ႐ုရွားႏွင့္ ေျမာက္ကုိရီးယားႏိုင္ငံၾကား နယ္စပ္ျမစ္ (Border River) ျဖစ္သည္။ ၎မွ အေပၚပိုင္းသည္ တ႐ုတ္ႏွင့္ ေျမာက္ကိုရီးယားၾကား နယ္စပ္ျမစ္ ျဖစ္သည္။ တ႐ုတ္ျပည္က ပင္လယ္ထြက္ေပါက္ ေရေၾကာင္းလမ္းကို အသံုးျပဳပိုင္ခြင့္ ေတာင္းခံသည္။ သံုးႏုိင္ငံ၏ ျမစ္ဝွမ္းေဒသမ်ားအတြက္ စိုက္ပ်ဳိးေရးႏွင့္ စက္မႈဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္မႈအတြက္ အေရးပါေသာ ျမစ္ျဖစ္သည္။ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာရွိ တူမင္းျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသ (Tuman Delta an Pacific Ocean) ၏ ဇီဝမ်ဳိးစံုလင္ႂကြယ္ဝျခင္း (Biodiversity) သည္ ကမာၻလံုးဆုိင္ရာ အေရးပါမႈတစ္ခု ျဖစ္သည္။ ဂ်လဲလင္းေဒသ (Jilin Province) SEA အစီရင္ခံစာအရ တူမင္းျမစ္ေရသည္ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားမွ ထုတ္လႊတ္ေသာ အညစ္အေၾကးမ်ားေၾကာင့္ ညစ္ညမ္းေနသည္။ ျမစ္ေရ၏ ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ ေသာက္သံုးရန္ႏွင့္ စက္မႈႏွင့္ စုိက္ပ်ဳိးေရးတြင္ အသံုးျပဳရန္ မသင့္ျဖစ္ေနသည္။ ထုိညစ္ညမ္းမႈသည္ တ႐ုတ္ျပည္အပိုင္းရွိ ေပ်ာ့ဖတ္ႏွင့္ စကၠဴစက္႐ံုမွ အညစ္အေၾကးရည္မ်ား ျမစ္ထဲသို႔ စြန္႔ပစ္ထုတ္လႊတ္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
၁၉၉၅ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ တူမင္းျမစ္ေၾကာင္းေဒသ ေရရွည္ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈကို ကူညီရန္ အစိုးရမ်ားဆုိင္ရာ အဖြဲ႕အစည္း (Intergovermental Organization) အျဖစ္ တူမင္းျမစ္ေၾကာင္း ဧရိယာ ဖြံ႕ ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး ေကာ္မတီ (Tuman River Area Development Coordination Committee) ႏွင့္ တူမင္းျမစ္ေၾကာင္း စီးပြားေရးဧရိယာ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ အတိုင္ပင္ခံ ေကာ္မရွင္ (The Consultative Commission for Development of Tuman River Economic Area) တုိ႔ကို ဖြဲ႕စည္းရန္ ေျမာက္ကိုရီးယား၊ တ႐ုတ္ႏွင့္ ႐ုရွားႏုိင္ငံတုိ႔ သေဘာတူညီခ်က္ လက္မွတ္ေရးထိုးၾကသည္။ ထုိ႔ေနာက္ The Greater Tuman Initiative (GTI) in Northeast Asia ဟုေခၚတြင္ေသာ တ႐ုတ္၊ ေျမာက္ကိုရီးယား၊ ေတာင္ကိုရီးယား၊ မြန္ဂိုလီးယားႏွင့္ ႐ုရွားတုိ႔ ပါဝင္ေသာ အစိုးရမ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေသာျဖစ္စဥ္ (The Intergovermental Coorperation Mechanism) တစ္ခုျဖစ္ေပၚလာခဲ့သည္။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္၏ သေဘာတူညီခ်က္အရ တူမင္းျမစ္ေၾကာင္း ဧရိယာ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ အစီအစဥ္ (Tuman River Area Development Program) ခ်မွတ္ေရးဆြဲႏုိင္ခဲ့သည္။ အတုိင္ပင္ခ ေကာ္မရွင္တြင္ GTI ႏုိင္ငံမ်ား၏ အစိုးရ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ပါဝင္ၿပီး အဓိကဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္သည့္ အဖြဲ႕အစည္း (Core Decision Making Institution) ျဖစ္လာခဲ့သည္။
အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ တူမင္းအတုိင္ပင္ခံ ေကာ္မရွင္တုိ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈျဖင့္ SEA (Strategic Enviromental Assessment) တြင္ TEIA ၏ အခန္းက႑ကို ထည့္သြင္းခဲ့သည္။
ထို႔ျပင္ ပတ္ဝန္းက်င္ဆုိင္ရာ ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းျခင္း အစီအစဥ္၊ ေလ်ာ့ပါး သက္သာေစမည့္ အစီအမံႏွင့္ စီမံခန္႔ခြဲမည့္ အစီအစဥ္မ်ား (Enviromental Assessment, Mitigation and Management Plan-EAMMP) ကို ပထမပိုင္း Article 1.1 အေနႏွင့္ MoU တြင္ ထည့္သြင္းၿပီး သက္ဆုိင္ရာ ႏိုင္ငံမ်ား၏ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက လက္မွတ္ေရးထုိးခဲ့သည္။ Articel 1.5 တြင္ TEIA လုိအပ္ခ်က္ကို ထည့္သြင္းထားသည္။
UNDP က ေထာက္ခံေသာ Greater Tuman Initiative (GTI) in Northeast Asia တြင္မူ တ႐ုတ္၊ ႐ုရွားႏွင့္ ေျမာက္ကိုရီးယားအျပင္ မြန္ဂိုလီးယားႏွင့္ ေတာင္ကိုရီးယားပါ ပါဝင္ခဲ့သည္။ ထိုႏုိင္ငံမ်ားက လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈႏွင့္ ေရရွည္တည္တံ့ ခုိင္ၿမဲေသာ တုိးတက္မႈ (Social and Economic Property and Sustainable Development) တို႔ကို မွ်ေဝခံစားရန္ ေဖာ္ေသာပံုစံကို နမူနာယူႏုိင္ရန္ တင္ျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
သံလြင္အေရးကိစၥမွာ အမ်ဳိးသားေရး ျဖစ္ပါသည္။ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔ သမၼတႏုိင္ငံ၊ ထိုင္းႏုိင္ငံတို႔ႏွင့္ ေဆြးေႏြးၿပီး (Intergovermental Organization) အစိုးရမ်ားဆုိင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအျဖစ္ သံလြင္ျမစ္ေၾကာင္း ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ေရး ေကာ္မတီႏွင့္ သံလြင္ျမစ္ဝွမ္း ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ေရး အတုိင္ပင္ခံ ေကာ္မရွင္ (Thanlwin River Development Coordination Committe and The Consultative Commision for the Development of Thanlwin River Basin) တုိ႔ ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္ရန္ အႀကံျပဳအပ္ပါသည္။ ထုိေကာ္မတီမွ သံလြင္ျမစ္ဝွမ္းေဒသ စီးပြားေရး ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ အစီအစဥ္ (Thanlwin River Basin Economic Development Program) ေရးဆြဲရန္လုိပါမည္။ UNDP ကဲ့သုိ႔ေသာ ကုလသမဂၢ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကိုလည္း ဖိတ္ေခၚေဆြးေႏြး အႀကံဉာဏ္မ်ား ရယူႏုိင္ပါသည္။ ထုိအစီအစဥ္တြင္ TEIA လုပ္ေဆာင္ရန္ကို သေဘာတူညီမႈ စာခြၽန္လႊာတြင္ ထည့္သြင္း (MoU) လက္မွတ္ေရးထုိးရန္ အႀကံျပဳပါသည္။
သံလြင္၏ တန္ဖိုးကို အေလးထားၾကပါစို႔။
(Let’s respect the value of Thanlwin.)
Credit To The Voice Weekly
Ref:
Promoting Transboundary EIA in China: The Greater Tumen Initiative
Simon Marsden, by Law School, Flinder University, Adelaide, Australia
Post a Comment