အ႐ုဏ္ဦးလြတ္လပ္ေရး (၄)

(ေနသန္ေမာင္)

ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပံုစံ

၁၉၂၀ မွ စတင္ခဲ့သည့္ ပထမေက်ာင္းသားသပိတ္ မွတစ္ဆင့္ ႏိုင္ငံအႏွံ႔အျပားတြင္ အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ား ေပၚေပါက္လာသည္။ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသား၊ ေက်ာင္းသူမ်ား ဦးစီးေသာ ဗဟန္းၿမိဳ႕မ ေကာလိပ္ေက်ာင္းမွစတင္ကာ အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ား ေပၚထြန္းလာျခင္း ျဖစ္သည္။ ဥေရာပ၌ ပထမကမာၻစစ္ႀကီး ျဖစ္ပြားေနရာ ၿဗိတိသွ်တို႔ အေရးနိမ့္ေနခ်ိန္ ျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ ၿဗိတိသွ်လက္ေအာက္ခံ ကိုလိုနီႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အမ်ဳိးသားေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ား အရွိန္ျမင့္တက္လာ ေနသျဖင့္ ကိုလိုနီႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပံုစံတစ္ခုကို ၿဗိတိသွ်တို႔ ျပန္လည္ စဥ္းစားလာၾကသည္။ စစ္ေအာင္ႏိုင္ေရးအတြက္ ကိုလိုနီႏိုင္ငံမ်ား၏ ျပည္သူမ်ား ပူးေပါင္းပါဝင္မႈကို ၿဗိတိသွ်တို႔ လိုအပ္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

အာရွတိုက္တြင္ ၿဗိတိသွ်တို႔၏ အႀကီးမားဆံုးေသာ အင္ပါယာမွာ အိႏိၵယတိုက္ငယ္ျဖစ္ၿပီး အိႏိၵယတိုက္သားတို႔ ေက်နပ္ေစရန္ ၁၉၁၉ တြင္ အိႏၵိယႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အတြင္းဝန္ မြန္ေတဂူက ျမန္မာျပည္နယ္ ပါဝင္ေသာ အိႏိၵယႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရး တိုးျမႇင့္ေပးမည္ဟု ၾသဂုတ္လ ၂၀ ရက္တြင္ ေၾကညာခဲ့သည္။ မြန္ေတဂူ ေၾကညာခ်က္ေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္ရွိ ႏိုင္ငံေရး အေတြးအေခၚ ရွိသူမ်ားအၾကား ႏိုးၾကားမႈမ်ား ေပၚထြက္လာသည္။ အိႏိၵယကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဆင့္အတန္း တိုးျမႇင့္ေပးရန္ ေၾကညာခ်က္တြင္ ျမန္မာျပည္ ပါဝင္သျဖင့္ ျမန္မာလူမ်ဳိးေခါင္းေဆာင္ ဦးဘတူ၊ ဦးဘိုးသာ၊ ဦးသင္း (တူ၊ သာ၊ သင္း) တို႔သည္ အိႏိၵယႏိုင္ငံသို႔ သြားေရာက္ၿပီး ျမန္မာျပည္အား အုပ္ခ်ဳပ္ေရး တိုးျမႇင့္ေပးရန္ အေရးဆိုခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အေၾကာင္းမထူးခဲ့ေခ်။ ထို႔ေနာက္ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ ပထမဆံုးေသာ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံသို႔ သြားေရာက္အေရးဆိုသည့္ ဦးဘေဖ၊ ဦးပု၊ ဦးထြန္းရွိန္ (ေဖ၊ ပု၊ ရွိန္) ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕ သြားေရာက္ အေရးဆိုေသာ္လည္း အေၾကာင္းမထူးခဲ့ေပ။ ထို႔ေနာက္ ဦးဘေဖ၊ ဦးပု၊ ဦးသိမ္းေမာင္ (ေဖ၊ ပု၊ ေမာင္) ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕ ၿဗိတိသွ် ပါလီမန္သို႔ သြားေရာက္ အေရးဆိုခဲ့ျပန္သည္။ ပထမကမာၻစစ္တြင္ စစ္ဒဏ္ကို အလူးအလဲ ခံေနရေသာ ၿဗိတိသွ်တို႔သည္ ျမန္မာျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရး တိုးျမႇင့္ေပးရန္ ေနာက္ဆံုး၌ သေဘာတူညီခဲ့သည္။

၁၉၀၈ ခုႏွစ္တြင္ အမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ သာသနာအတြက္ ဦးတည္ထူေထာင္ခဲ့ေသာ ဝိုင္အမ္ဘီေအ ေခၚ ဗုဒၶကလ်ာဏယုဝ အသင္းသည္ မြန္ေတဂူ ေၾကညာခ်က္အရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး တိုးျမႇင့္ေပးမႈအေပၚ အေခ်အတင္ ျဖစ္လာၾကၿပီး ေနာက္ဆံုး၌ လူႀကီးဂုိဏ္းႏွင့္ လူငယ္ဂိုဏ္းဟူ၍ ႏွစ္ျခမ္းကြဲသြား ေတာ့သည္။ ဝိုင္အမ္ဘီေအ လူငယ္ဂိုဏ္း၏ လုပ္ငန္းစဥ္မွာ ျမန္မာျပည္ကို မြန္ေတဂူ စီမံကိန္းအတြင္း အက်ဳံးဝင္ေစကာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာကို တိုးတက္ရယူသြားၿပီး ေနာက္ဆံုး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံအတြင္း ၿဗိတိသွ် ဓနသဟာယအတြင္း ပါဝင္ႏိုင္ေရး ျဖစ္သည္။ လူႀကီးဂိုဏ္း၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ျမန္မာျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ ဒုတိယဘုရင္ခံ ဆာရယ္ဂ်ီနယ္ကရက္ေဒါက္ ေရးဆြဲေသာ စီမံကိန္းအတိုင္း အုပ္ခ်ဳပ္သည္ကိုသာ လက္ခံလိုၾကသည္ ျမန္မာျပည္သူ အမ်ားစုမွာ လူႀကီးဂိုဏ္း၏ သေဘာထားကို လက္မခံၾကသျဖင့္ လူငယ္ဂိုဏ္းသည္ အေရးပါေသာ ႏိုင္ငံေရးပါတီ တစ္ခုသဖြယ္ ျဖစ္လာသည္။

၁၉၂၀ တြင္ ဝိုင္အမ္ဘီေအအသင္းမွ လူငယ္ေခါင္းေဆာင္ မ်ားအနက္ ဦးခ်စ္လိႈင္ ဦးေဆာင္ကာ ဂ်ီစီဘီေအေခၚ ဗုဒၶဘာသာအသင္း ေကာင္စီခ်ဳပ္ (Government Council of Buddhist Association) ကို ေျပာင္းလဲ ထူေထာင္လိုက္သည္။ ဂ်ီစီဘီေအတြင္ ဦးဘေဖ၏ ျပည္သူ႔ျပည္သားပါတီ၊ ဆာ ေဂ်၊ ေအ၊ ေမာင္ႀကီး၏ တိုးတက္ေရးပါတီေခၚ ေရႊေတာင္ၾကားပါတီတို႔ ပါဝင္သည္။ ၁၉၂၂ တြင္ ၿဗိတိသွ်အစိုးရက ျမန္မာျပည္ကို ဒိုင္အာခီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖင့္ ေျပာင္းလဲအုပ္ခ်ဳပ္မည္ဟု ေၾကညာလိုက္ရာ ဒိုင္အာခီကို လက္ခံသင့္၊ မသင့္ဆိုသည့္ အခ်က္ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး သေဘာထား ကြဲလြဲလာကာ ဂ်ီစီဘီေအအတြင္း ဦးခ်စ္လိႈင္တစ္စု၊ ဦးပုတစ္စုႏွင့္ ဦးစိုးသိမ္းတစ္စုဟူ၍ အုပ္စုမ်ား ေပၚေပါက္လာရာမွာ ပုဂိၢဳလ္ေရး ထိုးႏွက္မႈမ်ား ေပၚလာၿပီး ဂ်ီစီဘီေအအဖြဲ႕ ႏွစ္ျခမ္းကြဲသြားေတာ့သည္။

ျမန္မာျပည္တြင္စတင္ေသာ ဒိုင္အာခီ (Dyarchy) အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို လီယြန္နယ္ကားတစ္ (Lionel Curtis) ဆိုသူက စတင္တီထြင္ခဲ့သည္။

ယင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးပံုစံ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ အရာရွိစနစ္မွ တာ၀န္ခံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးသို႔ ကူးေျပာင္းသည့္ အသြင္ကူးေျပာင္းေရး စပ္ကူးမပ္ကူးကာလတြင္ ယာယီက်င့္သံုးရန္ ျဖစ္သည္။ အဆိုပါပံုစံသစ္အရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို သံုးပိုင္းခြဲျခားလိုက္သည္။ အိႏိၵယႏိုင္ငံရွိ ဗဟိုအစိုးရက တိုက္႐ိုက္အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း၊ ျမန္မာျပည္ကို ဘုရင္ခံတစ္ဦးက အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းမွ ေရြးခ်ယ္ခံရေသာ ကိုယ္စားလွယ္ႏွစ္ဦး၊ ဘုရင္ခံေရြးခ်ယ္ေသာ ကိုယ္စားလွယ္ႏွစ္ဦးတို႔က အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းဆိုသည့္ သံုးမ်ဳိးကို ေရာစပ္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ မူအားျဖင့္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ကိုလိုနီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ေရာေႏွာထားၿပီး ဒိုင္အာခီ အက္ဥပေဒအရ ရခိုင္၊ ပခုကၠဴ၊ ျမစ္ႀကီးနား၊ ဗန္းေမာ္၊ ကသာ၊ ခ်င္းေတာင္၊ ပူတာအို စေသာေဒသမ်ားကို ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈမရွိဟု သတ္မွတ္ၿပီး ဒိုင္အာခီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေအာက္ မထားဘဲ အိႏိၵယရွိ ၿဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေအာက္ တိုက္႐ိုက္ထားရွိသည္။ ယင္းေပၚလစီကို ေသြးခြဲအုပ္ခ်ဳပ္ေရး (Divided and Rule Policy) ဟု သတ္မွတ္သည္။

ဒိုင္အာခီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို လက္ခံသင့္၊ မသင့္ဆိုသည့္ ျပႆနာမွာ အပ်က္ပ်က္ႏွင့္ ႏွာေခါင္းေသြး ထြက္ရသည္ဆိုေသာ ျမန္မာစကားအတိုင္း ျမန္မာတို႔၏ အေတာင့္တင္းဆံုးေသာ အဖြဲ႕ျဖစ္သည့္ ဂ်ီစီဘီေအသည္ ဒိုင္အာခီကို လက္မခံေသာ ဦးခ်စ္လိႈင္ (ဂ်ီစီဘီေအ) ႏွင့္ ဒိုင္အာခီကို လက္ခံေသာ ဦးဘေဖ (ဂ်ီစီဘီေအ) ဟူ၍ ႏွစ္ျခမ္းအျဖစ္ အတိအလင္း ကြဲသြားေတာ့သည္။

ဦးဘေဖ (ဂ်ီစီဘီေအ) မွ ေခါင္းေဆာင္ ၂၁ ဦးက ဒိုင္အာခီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို လက္ခံေၾကာင္း ေၾကညာလိုက္ေသာအခါ ဦးခ်စ္လိႈင္ ေခါင္းေဆာင္ေသာ ဝံသာႏုအဖြဲ႕က အျပင္းအထန္ ႐ႈတ္ခ်ၾကသည္။ ၁၉၂၃ ဇန္နဝါရီ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာျပည္ကို ဒိုင္အာခီစနစ္ျဖင့္ စတင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေလေတာ့သည္။

ဒိုင္အာခီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအရ ဒုတိယဘုရင္ခံကို မထားဘဲ ဘုရင္ခံအေနျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ရေသာေၾကာင့္ ဆာရယ္ဂ်ီနယ္ကရက္ေဒါက္ကို ၿဗိတိန္သို႕ ျပန္လည္ေခၚယူၿပီး ျမန္မာျပည္တြင္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ ခဲ့ဖူးသူ ဆာဟာကုတ္ ဘတၱလာကို ျမန္မာျပည္၏ ပထမဆံုးေသာ ဘုရင္ခံအျဖစ္ ခန္႔အပ္လိုက္သည္။ ဒိုင္အာခီကို လက္မခံေသာ ဦးခ်စ္လိႈင္ ဦးေဆာင္ေသာ ဝံသာႏုမ်ားက အစိုးရႏွင့္ မပူးေပါင္းေရး၊ အခြန္မေပးေရးတို႔ကို လႈံ႔ေဆာ္ၾကၿပီး အစိုးရႏွင့္ အေခၚအေျပာမလုပ္ဘဲ ဘူးကြယ္ ၾကသျဖင့္ ျမန္မာ့သမိုင္း၌ ‘ဘူး’ အသင္းမ်ားအျဖစ္ ထင္ေပၚခဲ့သည္။

ဘုရင္ခံ ဘတၱလာက တိုက္႐ိုက္ခန္႔အပ္ေသာ ဝန္ႀကီးႏွစ္ဦးမွာ ဆာေမာင္ခင္ႏွင့္ မစၥတာကိတ္တို႔ျဖစ္ၿပီး ဘ႑ာေရးႏွင့္ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးဌာနမ်ားကို ကိုင္တြယ္ရသည္။ ျမန္မာျပည္သူတို႔ ေရြးခ်ယ္ခဲ့သည့္ ကိုယ္စားလွယ္ႏွစ္ဦးမွာ ဆာေဂ်၊ ေအ၊ ေမာင္ႀကီးႏွင့္ အမ္ေအေမာင္ႀကီးတို႔ျဖစ္ၿပီး သစ္ေတာေရးႏွင့္ ပညာေရးကို ကိုင္တြယ္ရသည္။ ၁၉၂၃ မွ စတင္ခဲ့သည့္ ဒိုင္အာခီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးသည္ ၁၉၃၇ အထိ ၁၄ ႏွစ္သက္တမ္း ၾကာျမင့္ခဲ့ၿပီး ဒိုင္အာခီလြန္ ျမန္မာျပည္သည္ အမ်ဳိးသားေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ား အျမင့္ဆံုးဒီဂရီအထိ ထိုးတက္ခဲ့သည္။

၁၉၂၈-၂၉ တြင္ျဖစ္ပြားသည့္ ကမာၻ႔စီးပြားပ်က္ကပ္ (Great Depression) သည္ ျမန္မာျပည္ရွိ ေတာင္သူလယ္သမားမ်ားကို အျပင္းထန္ဆံုး ႐ိုက္ပုတ္ခဲ့ေလေတာ့သည္။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)
Credit To The Voice Weekly