ျပကၡဒိန္သမိုင္း

ျပကၡဒိန္ဆုိတာ

ျမန္မာလုိ ျပကၡဒိန္ အဂၤလိပ္ လုိ Calendar ဟု ေခၚဆုိၾက သည္။ ျပကၡဒိန္ ဆုိသည္မွာ ႏွစ္၊ လ၊ရက္၊ေန႔ စသည္တုိ႔ကုိ မွတ္သား ေဖာ္ျပထားေသာ ဇယားဟု ျမန္မာစာအဖြဲ႕မွ ထုတ္ ေဝေသာ ျမန္မာအဘိဓာန္တြင္ ဖြင့္ဆုိထားသည္။ အဂၤလိပ္လုိ Calendarဟူေသာ ေဝါဟာရ မွာ လက္တင္ ဘာသာစကားမွ ဆင္းသက္လာျခင္း ျဖစ္ၿပီး ‘လတစ္လ၏ ပထမဆုံးေန႔’ ဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။

ျပကၡဒိန္သမုိင္း

ျပကၡဒိန္သမုိင္းကုိ ေျခရာ ေကာက္လွ်င္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ ေပါင္းေထာင္ေပါင္း မ်ား စြာကုိ ျပန္သြားရမည္ျဖစ္သည္။ ဘီစီ ၄၆တြင္ ေရာမဘုရင္ ဂ်ဴလီယက္ ဆီဇာ (Julius Caesar) သည္ ျပကၡဒိန္စနစ္တစ္ခုကုိ သတ္မွတ္ ခဲ့သည္။ ယခင္ ေရာမတုိ႔၏ ျပကၡဒိန္စနစ္သည္ ကမၻာက ေနကုိ တစ္ပတ္တိတိပတ္မိ ဘသည့္ အခ်ိန္ကုိသာ အဓိက အေျချပဳ သတ္မွတ္ထားသည္။ ထုိသုိ႔ေနကုိ အေျခ ျပဳသတ္မွတ္ သည့္ စနစ္ကုိ Sloar Calendar စနစ္ဟုေခၚသည္။ ဂ်ဴလီ ယက္ ဆီဇာသတ္မွတ္ခဲ့ေသာ ျပကၡဒိန္ တြင္ စနစ္အရ ၃ဝႏွင့္ ၃၁ရက္ စီ အသီးသီးရွိၾကေသာ လ ေပါင္း ၁၂လ ပါဝင္ၿပီး ေလးႏွစ္ တစ္ႀကိမ္ ဒုတိယေျမာက္ လကုိ ၁ရက္ေပါင္း ေပးခဲ့သည္။ သတ္မွတ္ခဲ့သည့္ လမ်ားအ နက္ ၅လေျမာက္ လျဖစ္သည့္ ဇူလုိင္လ သည္ ဆီဇာ့အားအစြဲ ျပဳၿပီး သူ႕ အမည္ေပးခဲ့သည့္ လျဖစ္သည္။ ဂ်ဴလီယက္ဆီဇာ သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းခဲ့ေသာ ထုိ ျပကၡဒိန္စနစ္ကုိ ဂ်ဴလီယန္ ျပကၡဒိန္ (Julian Calendar) ဟု ေခၚသည္။

ဆီဇာကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ သူ႕ အ႐ုိက္အရာကုိ ဆက္ခံ သည့္ ၾသဂတ္စတက္ဆီဇာ (Augustus Caesar)သည္ ဆီီဇာလ(ဇူလုိင္) ၏ ေနာက္မွ လကုိ သူ၏အမည္ေပးခဲ့သျဖင့္ ၾသဂုတ္လဟုေခၚေစသည္။ ရက္ေပါင္း ၃ဝသာရွိသည့္ ၾသဂုတ္လကုိ ဇူလုိင္လကဲ့သုိ႔ ၃၁ရက္ျဖစ္ခ်င္ သျဖင့္ ဒုတိယ ေျမာက္ ေဖေဖာ္ဝါရီလမွ တစ္ရက္ ကုိထုတ္ႏုတ္ၿပီး ဇူလုိင္လ အတြင္း ထည့္သြင္းခဲ့ သည္။ထုိ႔ ေၾကာင့္ ေဖေဖာ္ဝါရီလသည္ ၂၉ရက္ျဖစ္သြားရသည္။

ေခတ္သစ္ျပကၡဒိန္

ယေန႔ကမၻာတစ္လႊားတြင္ အသုံးျပဳေနေသာ ျပကၡဒိန္စနစ္ မွာ ဂရီဂုိရီယမ္ျပကၡဒိန္စနစ္(Gregorian Calendar) ျဖစ္သည္ ။ယင္းစနစ္ ကုိ ေရာမ သာသနာပုိင္ႀကီး ျဖစ္သူ ၁၃ဦး ေျမာက္ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီး ဂရီဂုိရီ (pope Gregory VIII) က ၁၅၈၂ခုႏွစ္တြင္ စတင္ခဲ့ သည္။

Gregorian ျပကၡဒိန္ကုိ အေနာက္တုိင္း ျပကၡဒိန္၊ ခရစ္ ယန္ျပကၡဒိန္ဟူ လည္း ေခၚဆုိၾက သည္။ယင္းစနစ္အရ သကၠရာဇ္ သည္ ခရစ္ေတာ္ ဖြား ျမင္သည့္ ႏွစ္မွ စတင္ေရတြက္ခဲ့သည့္ ခရစ္သကၠရာဇ္ ခုႏွစ္ျဖစ္သည္။ ယင္း ေနာက္ပုိင္းတြင္လည္း ျပကၡဒိန္ရက္မ်ားကုိ ခ်ိန္ညိႇမႈ မ်ားရွိခဲ့သည္။ ၁၇၅၂ ခုႏွစ္တြင္ ၿဗိတိသွ်အင္ပါယာအတြင္း ျပကၡဒိန္ရက္မ်ားကုိ ေျပာင္းလဲ သတ္မွတ္ရန္ ၿဗိတိသွ်ပါလီမန္ ႏွင့္ ဘုရင္မင္းျမတ္ေဂ်ာ့ ၂ (King George II) တုိ႔ ဆုံးျဖတ္လုပ္ ေဆာင္ခဲ့သည္။ယင္းသည္ Gregorian ျပကၡဒိန္ကုိ ပထမဆုံး ျပင္ဆင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ထုိ႔ ေၾကာင့္ အေမရိကန္ သမၼတ ေဂ်ာ့စ္ဝါရွင္တန္၏ ေမြးေန႔မွာ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၁၁ရက္မွ၊ ေဖေဖာ္ ဝါရီလ၂၂ရက္ျဖစ္သြားခဲ့သည္။

ျပကၡဒိန္အမ်ိဳးမ်ိဳး

အေနာက္တုိင္းသုံး ျပကၡဒိန္ စနစ္သည္ ေနသြားလမ္း ေၾကာင္း တစ္ပတ္ျပည့္ သည့္ကာလကုိ တစ္ႏွစ္အျဖစ္ စံထားၿပီး လမ်ား ကုိ စိတ္ပုိင္း သတ္မွတ္ခဲ့ သည္။ ယင္းစနစ္ကုိ Solar ျပကၡဒိန္ စနစ္ဟု ေခၚသည္။တ႐ုတ္ လူမ်ိဳး မ်ားႏွင့္အခ်ိဳ႕ေသာ အစၥလာမ္ ဘာသာဝင္မ်ားက တစ္လကာလ ကုိ လသြားလမ္းေၾကာင္း တစ္ ပတ္ျပည့္မႈျဖင့္ အဓိကထား သတ္မွတ္ၾကသည္။ ထုိသုိ႔လႏွင့္ သတ္မွတ္သည့္ စနစ္ကုိ Lunar ျပကၡဒိန္စနစ္ဟုေ ခၚသည္။ အျခားအာရွႏုိင္ငံမ်ားျဖစ္သည့္ အိႏၵိယ၊ ျမန္မာ၊ ထုိင္း၊ ေလာ၊ ဗီယက္နမ္ စသည့္ႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳး မ်ားမွာ မူလတစ္လကုိ လပတ္ လမ္းေၾကာင္း တစ္ပတ္ျပည့္ မႈႏွင့္သတ္မွတ္ၿပီး ႏွစ္တစ္ ႏွစ္ကုိမူ ေနပတ္လမ္း ေၾကာင္းႏွင့္ သတ္မွတ္ၾက သည္။ထုိသုိ႔ ေပါင္းစပ္ သတ္မွတ္သည့္ ျပကၡဒိန္ စနစ္ကုိ Luni-Solar ျပကၡဒိန္စနစ္ဟု ေခၚၾက သည္။

ျမန္မာျပကၡဒိန္စနစ္
သုံးမ်ိဳး

ျမန္မာျပကၡဒိန္ စနစ္၏ မူလအရင္းခံ သည္ အိႏၵိယ ျပကၡဒိန္စနစ္ကုိ အေျခခံ သည္။ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာျပကၡဒိန္သည္ ဗုဒၶဘာသာ ကုိးကြယ္ ယုံၾကည္ မႈႏွင့္ နက္ ႐ိႈင္းစြာ ဆက္စပ္ေနသည္။ သံဃာေတာ္မ်ား ဝါဝင္၊ဝါထြက္ တြက္ခ်က္မႈသည္ ျပကၡဒိန္အတြက္အလြန္အေရးႀကီးသည္။

ျမန္မာျပကၡဒိန္စနစ္တြင္ သကၠရာဇ္ခုႏွစ္တုိ႔ကုိ သတ္မွတ္ ရာတြင္ ၃မ်ိဳးရွိ သည္။ ၄င္းတုိ႔မွာ မဟာသကၠရာဇ္၊ သာသနာ သကၠရာဇ္ ႏွင့္ ေကာဇာ သကၠရာဇ္တုိ႔ျဖစ္သည္။

မဟာသကၠရာဇ္

မဟာသကၠရာဇ္မွာ ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရား ဖြားျမင္ရာ ကပၸိလ ဝတ္ၿမိဳ႕ကုိ စတင္တည္ ေထာင္ ခ်ိန္မွစ၍ ေရတြက္သည့္ ခုႏွစ္ ျဖစ္သည္။ထုိ ႏွစ္၆၈ ၊ ကဆုန္လ ျပည့္ေန႔တြင္ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ ေလာင္းလ်ာကုိ ဖြားျမင္ ေတာ္မူ ခဲ့သည္။ထုိသကၠရာဇ္ကုိ ဗုဒၶပရိ နိဗၺာန္ ျပဳေတာ္မူၿပီးသည့္ အခ်ိန္ မွစ၍ အသုံးျ ပဳျခင္းမရွိေတာ့ပါ။

သာသနာသကၠရာဇ္

ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္ျပဳေတာ္မူၿပီး ေနာက္ ပထမအႀကိမ္ သဂၤါ ယနာတင္ၿပီးသည့္ အခ်ိန္မွ စတင္ေရတြက္ သည့္ ခုႏွစ္ကုိ သာသနာႏွစ္ဟု မည္သည္။သာ သနာေတာ္၏ သက္တမ္းကို ညႊန္းျပႏိုင္သည့္ ခုႏွစ္ျဖစ္သည္။

ေကာဇာသကၠရာဇ္

ဗုဒၶသာသနာႏွင့္အတူ ျပကၡဒိန္စနစ္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းဝင္ေရာက္ လာခဲ့ ဟန္ရွိ သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ သာသနာ သကၠရာဇ္လိုပင္ဆက္ခံ အသံုးျပဳ ရာမွ သကၠ ရာဇ္ႏွစ္ ၆၂၂ခုႏွစ္ အေရာက္တြင္ သေရေခတၲရာ ဘုရင္သမုႏၵရီက သုညခုႏွစ္(Zero hour)မွ စတင္ျပန္လည္ေရတြက္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ထိုသို႔ သကၠရာဇ္ ကို သုညမွစတင္ျခင္းကို သကၠရာဇ္ ၿဖိဳသည္ဟု သံုးႏႈန္းၾကသည္။

သမုႏၵရီမင္း သကၠရာဇ္ၿဖိဳ ၿပီးေနာက္ အႏွစ္ ၅၆ဝ အၾကာ ပုဂံေခတ္တြင္ ပုပၸားေစာမင္း လက္ ထက္တြင္ထပ္မံၿဖိဳျပန္သည္။ အင္းဝေခတ္မိုးညွင္းမင္း တရားႀကီးလက္ထက္တြင္လည္း သကၠရာဇ္ၿဖိဳရန္ ႀကိဳးစားခဲ့ေသာ္ လည္း လူတို႔လိုက္နာျခင္းမရွိ သျဖင့္မၿဖိဳခဲ့ပါ။ထို႔ေၾကာင့္ လက္ ရွိအသံုးျပဳေ နေသာ ခုႏွစ္သည္ ပုဂံေခတ္မွ စတင္သတ္မွတ္ခဲ့ ေသာ ႏွစ္ျဖစ္ၿပီး ထိုသကၠရာဇ္ ကို ေကာဇာသကၠရာဇ္ဟုေခၚသည္။

ပညာရွင္မ်ားအျမင္

‘ေသမင္းဆီမွာ ျပကၡဒိန္ မရွိဘူး’ ဟု အဂၤလိပ္စကားပုံ တစ္ခုက ဆုိသည္။ “ကုိယ္က်င့္ သိကၡာ၊ တူညီမွ်တမႈႏွင့္ တရား မွ်တမႈတုိ႔သည္ ျပကၡဒိန္ႏွင့္ အတူ ေျပာင္းလဲသြားျခင္း မရွိေပ” ဟုD.H. Lawrence က ဆုိခဲ့သည္။ “မနက္ျဖန္ဆုိတာ မုိက္မဲသူေတြရဲ႕ ျပကၡဒိန္ေတြ မွာပဲ ရွိပါတယ္” ဟု Oq Mandino ကဆုိခဲ့ဖူးသည္။ ကမၻာေက်ာ္ မင္းသမီး ေမရီမြန္႐ုိးကလည္း “ကြၽန္မမွာ ျပကၡဒိန္ေတာ့ ရွိ တယ္။ ဒါေပမဲ့ အခ်ိန္ကုိက္ ေတာ့ ဘယ္ေတာ့ မွမျဖစ္ခဲ့ပါဘူး” ဟု ေျပာဆုိခဲ့သည္။

အလင္းဆက္(IR)
Credit To Popular Journal